De rol van de Gespreksleider
Als trainer in de CONSENT-methode begeleid ik groepen, teams, organisaties in het samen nemen van gedragen besluiten. Zo’n proces verloopt volgens de structuur van de methode. Als gespreksleider geef ik die structuur aan: de motie wordt toegelicht, daarna de beeldvorming, de meningsvormende- en verdiepende rondes en de besluitvorming. Niet meer dan dat; ik benoem bij welke stap we zijn, nu en dan noem ik een naam van iemand die in de ronde aan de beurt is.
Naast dat ik in een kring de gespreksleider ben, ben ik een gelijkwaardig kringlid. Als ik in de ronde aan de beurt ben, kan ik inhoudelijk mijn zegje doen.
Dan zijn er zo nodig nog andere rollen in de kring: de secretaris, een tijdbewaarder, een verkiezingsleider. En, heel belangrijk: we zijn allemaal procesbewaarders.
De laatste tijd ben ik regelmatig verbaasd als kringleden mij als gespreksleider steeds meer verantwoordelijkheden toedichten. Ik zou moeten ingrijpen als het gesprek niet naar wens verloopt. Ook als mensen in herhaling vallen. Ik zou mensen moeten aanmoedigen zich toch écht uit te spreken. En ook: samenvatten wat er gezegd is.
Omdat ik al tijden werk met de CONSENT-methode, heb ik soms wat moeite me in te leven in hoe vergaderingen over het algemeen verlopen. Maar daar zit de verwarring! In gangbare vergaderingen heeft de gespreksleider het druk: ze draagt de verantwoordelijkheid dat het gesprek soepel verloopt, geeft beurten, moet daar afwegingen in maken zodat iedereen aan bod komt, geeft tussendoor samenvattingen, bewaakt de tijd, trekt tussendoor conclusies, houdt in de gaten of men niet afdwaalt van het onderwerp. Poeh, dat is een hele klus. Afgezien van het feit dat het niet gelijkwaardig is, beperken gespreksleiders zich er vaak toe het proces te begeleiden. Ook nog inhoudelijk iets inbrengen is vaak niet te combineren met deze taak.
In de CONSENT-methode is het anders geregeld. Wat ik al schreef: we zijn allemaal procesbewaarders. Met andere woorden, elk kringlid heeft de verantwoordelijkheid om op te letten of het gesprek goed verloopt. Mocht je daarin iets opvallen of hinderen, dan geef je dat aan. Zo ligt die verantwoordelijkheid niet bij één persoon, maar wordt gebruik gemaakt van de wijsheid en oplettendheid van de hele kring. We bewaren met elkaar het proces en als je als kringlid opvalt dat deelnemers bijvoorbeeld veel in herhaling vallen, dan benoem je dat. Als je het gevoel hebt dat mensen in de oppervlakte blijven hangen, dan benoem je dat. Als je vindt dat er te veel van het onderwerp wordt afgedwaald, dan benoem je dat. Dat kan in de ronde als het jouw beurt is; soms is het nodig je hand op te steken om via de gespreksleider toestemming te krijgen voor een interventie.
Zelf vind ik het op deze manier erg fijn om gespreksleider te zijn. We dragen de verantwoordelijkheid voor het proces met elkaar. Dat voelt heel gelijkwaardig, én het ontspant mij. Als ik procesmatig iets niet opmerk, is een ander wel zo scherp. En: ik hoef geen samenvattingen te geven of tussendoor conclusies te trekken. Mijns inziens zijn dat namelijk altijd interpretaties en dat laat ik aan ieder voor zich. Alles wat gezegd wordt komt in het midden te liggen, iemand doet daarna een voorstel en we nemen een besluit met consent.
Het duurt vaak even voordat je ingesleten patronen los kunt laten. Als je al heel je leven ‘old school’ vergaderingen beleeft, moet je echt even wennen aan de andere vorm en rollen van de CONSENT-methode. Het is even omdenken, maar ik merk vaak in de evaluatieronden tijdens trainingen dat de kwartjes geleidelijk aan vallen en dat het voor veel mensen een verademing is. Bovendien brengt het echte gelijkwaardigheid. En is dat niet wat we aan het leren zijn, van overwegend hiërarchische structuren naar zelfsturende teams? Waarin een ieder gelijkwaardig invloed kan uitoefenen op de besluitvorming, en ook op het PROCES.
